Oğuzların Bayındır boyuna mensup olduklarından kendilerine Türk kaynaklarında Bayındıroğulları, İran kaynaklarında Bayındıriyye denilen ve çeşitli oymaklardan teşekkül eden Akkoyunlular, muhtemelen Moğol istilası üzerine Anadolu’ya gelmişlerdir. Diyarbekir’in Ergani yöresine yerleşip Artuklular’a bağlanan Akkoyunlular, 1340'da Kutlu Bey’in babası Tur Ali Bey idaresinde Trabzon Rum İmparatorluğuna yaptıkları akınlarla tarih sahnesine çıkmışlardır.
(Akkoyunlu Beyi Kutlu Bey temsili)
Selçuklu devletinin yıkılması ve Moğol-İlhanlı hâkimiyetinin zayıflaması üzerine Anadolu’nun çeşitli yerlerinde muhtelif beyler ortaya çıkmıştır. Trabzon bölgesinde de bazı Selçuklu ve İlhanlı ümerası ile kendilerine yurt arayan Türkmen başbuğları görülmeye başlanmış ve Trabzon topraklarına şiddetli akınlarda yer almışlardır. Bunlardan Akkoyunlu Beyleri 1341 ve 1343 yılları arasında Trabzon’a akınlar yaparak İmparatoru çeşitli sıkıntılara maruz bırakmışlardır.
Akkoyunlu Tur Ali Bey, Bayburt hâkimi Mahmud Rikâbdar ve Erzincan hâkimi Gıyasettin Ahi Ayna Beyler ile 1348'de bir ittifak oluşturarak Trabzon’u kuşatma altına almış ve imparatorun gözünü iyice korkutmuşlardır.
(Sünür Kutlu Bey Türbesi)
Müttefiklerin saldırısından korkan Trabzon Rum imparatoru III. Alexious, Tur Ali Bey’in yeni saldırılarından korunmak ve onun himayesi ile diğer hücumlardan kurtulmak için kız kardeşi Despina Hatun’u (Maria Kommene) Tur Ali Bey’in oğlu Kutlu Bey’e vererek akraba olmuş ve barış görüşmeleri bu şekilde sona ermişti. Bu ilişkiler daha sonra periyodik olarak devam eden bir ittifak halini almıştır. Resmi Akkoyunlu tarihçisi Tihranî, Kutlu Bey’in bu evliliğinden “Trabzon tekfurunun Tesbina’sını esir alıp geri döndü” şeklinde destanî bir mahiyette bahsetmektedir.
Kutlu Bey’in evliliğini bazı yazarlar Dede Korkut’un Kanlı Koca’nın oğlu Kan Turali’nin, Trabzon kralının kızı güzel ve cesur Selcan Hatun ile evliliği hikâyesine benzediğini ileri sürmüşlerdir. Ancak tarihsel gerçekle destansı kurgu arasındaki sıkı benzerliğe rağmen bazı yazarlar da, filolojik ve tarihsel temellerle bu görüşü kabul etmemişlerdir.
Prenses Maria ile Kutlu Bey 1352 yılında evlenmişlerdir. Bu evlilik Akkoyunlu-Trabzon ilişkilerinin düzelmesini son derece etkilemiş ve evlilikten sonra Akkoyunlu akınları tamamen durmuştur. Despina ile Kutlu Bey’in evliliğinden Akkoyunlu devletinin kurucusu olan Karayülük Osman Bey dünyaya gelmiştir.
(Sünür Kutlu Bey Camii)
Kutlu Bey, babası Tur Ali Bey’in vefatından sonra beyliğin başına geçmiş ve 1362–1388 tarihleri arasında hüküm sürmüştür.
Ebu Bekr-i Tihranî eserinde, Kutlu Bey hakkında önemli bilgilere vermektedir. Tihranî, Kutlu Bey’in dindar bir emir olduğunu, Trabzon Rum imparatorluğu ile savaştığını ve Duhâri aşiretini Rumların elinden kurtardığını belirtmiştir. Yine Tihranî, Kutlu Bey’in Gürcüler üzerine sefer yaptığını ve düşmanı bozguna uğratarak Ahıska şehrini ele geçirdiğini de ifade etmiştir.
Kutlu Bey 1365 yılında eşi Despina Hatun ile birlikte kayınpederi Trabzon Rum İmparatoru III. Alexious’u ziyaret etmek için Trabzon’a giderek burada sekiz gün kalmıştır. Bu ziyaretten çok memnun olan İmparator da ertesi sene beraberindekilerle Kutlu Bey’e misafir olmuşlardır. Son derece dindar ve İslam kurallarına bağlı olan ve hac farizasını da yerine getiren Kutlu Bey 1389 yılında hayatını kaybetti. Mezarı Bayburt’un Sünür köyünde olup adına tesis edilmiş bir vakfı bulunmaktadır.
KUTLU BEY VAKFI
Anadolu’da Osmanlı Devleti’nden önceki Beylikler ve diğer Türk devletlerinde de vakıflar tesis edilmiştir. Bunlardan biri de Oğuzların Bayındır boyuna mensup Akkoyunlular’dır.
Kutlu Bey, babası Tur Ali Bey’in ölümünden sonra Akkoyunlular’ın başına geçmiş ve 1362–1388 yılları arasında hüküm sürmüş ve 1389 yılında vefat etmiştir. Kutlu Bey’in mezarı Bayburt’un Sinür köyündedir. Hacı Bey diye de bilinen Kutlu Bey kendi adına Sinür köyünde bir cami ve zaviye, Cünceği köyünde de bir zaviye yaptırmış ve masraflarının karşılanması için Bayburt ve Erzincan’ın bazı köylerinden araziler vakfetmiştir.
EVLİLİK VE ÇOCUKLARI
Kutlu ve Maria'nın çocukları:
• Ahmed
• Pir Ali
• Kara Osman
• Hüseyin
• Salim Döğer ile evlenen ismi bilinmeyen bir kız.
MİRASI
Kutlu, Akkoyunluların sınırlarını Erzincan'ın güneyine, Diyarbakır'a kadar genişletti. "Akkoyunlu" tabiri ilk kez onun hükümdarlığı döneminde, Sivas'ın Burhaneddin vakayinamesi'nde geçmektedir.
Mekke'ye hac ziyareti yapmıştı ve ona "Hacı” ünvanı verildi. Sünür'de bir cami yaptırmıştır.
Sünür Köyü
