<strong>Sgk İl Müdürlüğü binasındaki toplantı salonunda gerçekleştirilen programda konuşan İl Müdürü Ali İhsan Nuhoğlu, </strong>kayıt dışı istihdamın azaltılması gerektiğini belirterek, “Ülkemizde sosyal güvenlik, anayasal bir hak olarak Anayasa’nın 60’ıncı maddesinde yer alan <strong>“Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar”</strong> hükmü ile güvence altına alınmıştır. Çalışanların sosyal güvenlik sistemine dahil olmaları hak ve aynı zamanda bir yükümlülüktür. Çalışmaya başlayan herkes kanunen mutlaka sosyal güvenlik sistemine dâhil olmak zorundadır” dedi.<br /> <br /> Nuhoğlu’nun kayıt dışı istihdamın önlenmesine yönelik resmi kurumların, STK’lar ve vatandaşların yapması gerekenleri sıraladığı konuşması şöyle:<br /> <br /> “<strong>Çalışmaya başlayan herkes kanunen mutlaka sosyal güvenlik sistemine dâhil olmak zorundadır”</strong><br /> <br /> “Ülkemizde sosyal güvenlik, anayasal bir hak olarak Anayasa’nın 60’ıncı maddesinde yer alan <strong>“Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar”</strong> hükmü ile güvence altına alınmıştır. Çalışanların sosyal güvenlik sistemine dahil olmaları hak ve aynı zamanda bir yükümlülüktür. Çalışmaya başlayan herkes kanunen mutlaka sosyal güvenlik sistemine dâhil olmak zorundadır. Çalışanlar kanunen bu hakkın yerine getirilip getirilmediğini işverenden isteme hakkına ve yerine getirilmediği takdirde de yasal yollara başvurma hakkına sahiptir. İşverenler açısından da; gerek kendisini gerek yanında çalıştırdığı kişileri sosyal güvenlik kurumuna bildirmek zorundadır. Sosyal güvenliğin bu derece önemli ve öncelikli olmasına rağmen, maalesef vatandaşlarımızın bir kısmının sosyal güvencesi bulunmamaktadır. Bazı vatandaşların bu şekilde sosyal güvenlik şemsiyesi koruması dışında olmalarının nedeni ise “kayıt dışı istihdam” olgusudur. İşveren açısından haksız rekabet çalışanlar açısından hakkının gasp edilmesine neden olan kayıt dışılık, sürdürülebilir ekonomiyi ve sosyal güvenliği de sekteye uğratmaktadır.”<br /> <br /> <br /> <strong>Kayıt dışı istihdamın yol açtığı sorunlar</strong><br /> <br /> “Tanımına bakacak olursak kısaca; çalışan kişilerin çalışma günlerinin ve kazançlarının Sosyal Güvenlik Kurumuna hiç bildirilmemesi veya eksik bildirilmesi kayıt dışı istihdam olarak adlandırılabilir. Yani sigortasız işçi çalıştırma durumunda olduğu gibi, çalışma sürelerinin veya ödenen ücretlerin eksik bildirilmesi de kayıt dışı istihdam olarak değerlendirilmektedir.<br /> Kayıt dışı istihdamın toplumun sosyal ve ekonomik değerleri üzerinde birçok olumsuz etkisi bulunmakta, hem çalışanlar hem işverenler hem de devlet açısından istenmeyen sonuçlara yol açmaktadır. <strong>Sigortasız çalışan kişiler,</strong> iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası kapsamında sağlanan birçok yardımdan yararlanamamakta; emeklilik, malullük aylığı, iş göremezlik ödenek ve gelirleri, işsizlik ödeneği, kıdem ve ihbar tazminatları gibi çalışanlara sağlanan bir çok yasal haktan mahrum kalmaktadırlar. Ayrıca bu şekilde çalışanların sadece kendileri değil, aile bireyleri de ölüm aylığı, iş göremezlik geliri gibi haklardan yararlanamayarak mağdur olmaktadırlar. <strong>İşverenler açısından</strong> baktığımızda ise kayıt dışı istihdam; büyük ölçüde haksız rekabete neden olmakta ve ekonomik işleyişi olumsuz etkilemektedir. Ayrıca kayıt dışı istihdama başvuran işletmelerin yapılan denetimler ve tespitler sonucu yüksek tutarlarda idari para cezasıyla karşılaşma veya işyerlerinin kapanması riski mevcuttur. Örneğin sadece 1 işçiyi 1 ay süreyle sigortasız çalıştırdığı tespit edilen işverenin ödeyeceği idari para cezası ve prim miktarı yaklaşık <strong>7.250 TL</strong>’dir. Yapılan tespitte işçinin sigortasız çalıştırıldığı süre 6 ay ise bu tutar yaklaşık <strong>26.750 TL</strong>, 1 yıl ise yaklaşık <strong>50.000 TL</strong>olmaktadır. (2016 yılı için). Ayrıca bu işyerleri 1 yıl boyunca herhangi bir teşvikten de yararlanamamaktadır. Kayıt dışı istihdamın <strong>kamu yönetimi yani devlet açısından</strong> da oldukça olumsuz etkileri söz konusudur. Önemli ölçüde prim ve vergi kaybına neden olmakta, çalışan-emekli dengesini bozarak sosyal güvenliğin sürdürülebilirliğini tehdit etmekte, gelir dağılımı ve kaynak dağılımında etkinliğin bozulmasına neden olmaktadır.”<br /> <br /> <br /> <br /> <strong>Kayıt dışı istihdama yönelik yapılan çalışmalar</strong><br /> <br /> “Kayıt dışı istihdamla mücadelede yapılan çalışmalar ile Türkiye önemli bir mesafe kat etmiştir. 2002 yılında %52’ler seviyelerinde olan kayıt dışı istihdam oranı yapılan çalışmalar neticesinde bugün 34’lere kadar düşürülmüştür. Bugün Türkiye’de <strong>2016 yılı Eylül </strong>ayı verilerine göre kayıt dışı istihdamın, yani sigortasız çalışanların oranı <strong>%34,58</strong>, tarım sektöründe ise bu oran <strong>83,24’dür</strong>.<br /> <strong>Peki biz bu konuda neler yapıyoruz?</strong><br /> Kurum olarak kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında uyguladığımız beş önemli politikadan biraz bahsetmek istiyorum sizlere. Kayıt dışı istihdamın makul seviyelere indirilmesi için Kurumumuzca yürütülen çalışımalar bu beş strateji çerçevesinde yürütülmektedir.<br /> Bunlar; <ul> <li>Sosyal güvenlik hizmetlerinin kalitesinin artırılması</li> <li>Kurumlar arası bilgi ve veri paylaşımı ile yapılan çapraz denetim çalışmaları,</li> <li>Denetim sisteminin daha etkin hale getirilmesi,</li> <li>Teşvik uygulamalar ve</li> <li>Sosyal güvenlik konularında yapılan bilgilendirme çalışmalarıdır.</li> </ul> <strong>Bu çerçevede;</strong> yürüttüğümüz işlemlerin çoğunu elektronik ortama aktarıp işlem süreçlerini kısaltarak bürokrasiyi ve kırtasiyeciliği olabildiğince azalttık. Ayrıca Sosyal Güvenlik Merkezlerinin de sayısı günden güne artmakta, daha kolay erişilebilir bir sosyal güvenlik sisteminin adımlarını atmaktayız.”<br /> Bu konuda yürüttüğümüz <strong>ikinci stratejimiz</strong> kurumlar arası veri paylaşımı sistemidir. Bankaların, diğer kamu kurum ve kuruluşların vatandaş ile yaptıkları işlemlerde kişilerin mesleki bilgilerine yönelik veriler toplamakta ve bunlar periyodik olarak Kurumumuza göndermektedir. Toplanan veriler il müdürlüklerimiz bünyesinde kurulan “Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele (KADİM) Servisleri” vasıtasıyla titizlikle kontrol edilmekte ve bu sayede sigortasız çalışanlar herhangi bir denetime gerek kalmadan kolayca tespit edilebilmektedir. Bu kapsamda: 14 bakanlık ile 3 farklı kurum tarafından yapılan yaklaşık <strong>100 işleme ilişkin </strong>işlem yaptıran kişilerin “T.C. kimlik numaraları” ile birlikte “mesleki bilgileri” alınarak, sigortalılık kontrolleri yapılmaktadır.<br /> Diğer taraftan Reformla birlikte Kurum olarak denetimde öncelikle <strong>rehberlik anlayışını</strong> benimsedik. Denetim yapılmadan önce yazılan bilgilendirme yazıları ile hakların ve yükümlüklerin işverenlere hatırlatılması yani işverenlere rehberlik edilmesi kayıt dışı istihdamla mücadele konusunda önemli adım oldu. Diğer taraftan Kurumumuz bünyesinde görev alan <strong>Sosyal Güvenlik Denetmeni</strong> sayılarında artış yaptık ve yapmaya devam ediyoruz. Şu an yaklaşık 1.500 Denetmenimiz görev almakta bu sayının 5.000’e çıkarılması hedeflenmektedir. Ayrıca, <strong>diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim elemanlarınca</strong> işyerlerinde yapılan denetimlerde, sigortalılık kontrolünü de yapmaları ve sigortasız olarak tespit edilenlerin Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmeleri zorunluluğu getirildi. Böylece denetim ağını genişlettik.<br /> <br /> Bildiğiniz gibi sigortasız işçi çalıştırmanın en büyük sebeplerinden bir tanesi işverenlerce işçi için katlandıkları vergi ve sigorta prim maliyetleridir. Bu kapsamda da özellikle işverenlerin üzerindeki mali yükü azaltmak ve primini tam ve düzenli ödeyen işverenleri desteklemek amacıyla 5 Puan Prim Teşviki, Kalkınmada Öncelikli İllerde İstihdamın Teşviki, Kadın ve Genç İstihdamının Teşviki, İşsizlik Ödeneği Alanları İstihdamının Teşviki, Özürlü İstihdamı Teşviki gibi <strong>birçok prim indiriminin</strong> yürütümünü yapıyoruz. Uygulanan teşviklerle hem işverenleri daha fazla işçiyi sigortalama yoluna itmeyi hem de dezavantajlı bazı kesimlere de istihdam olanağı sağlanmasını amaçlamaktayız.<br /> Kayıt dışı istihdamla mücadele noktasında en çok önem verdiğimiz çalışmalardan biri de <strong>bilgilendirme ve bilinçlendirme</strong> çalışmalarıdır. Bu kapsamda afişlerin sergilenmesi, bilgilendirici broşürlerin dağıtılması ve reklam filmlerinin oynatılması, bilgilendirici toplantı-seminerlerin gerçekleştirilmesi gibi faaliyetler rutin olarak yürüttüğümüz işlerdendir.<br /> <br /> Ülkemizde üç tür kayıt dışı çalışma olduğundan söz etmiştik. Kurumumuzun uzun yıllardır mücadele ettiği kayıt dışı istihdamın ortaya çıkış türlerinden bir tanesi de çalışanların elde ettikleri kazançların Kurumumuza eksik bildirilmesidir. Özellikle mavi yakalı olarak ifade ettiğimiz kalifiye meslek mensubu olan ve yüksek seviyelerde ücret alan sigortalıların ücretlerinin eksik bildirilmesini engellemek için, meslek kodu uygulamasını hayata geçirdik. Ayrıca ücretlerin eksik bildiriminin önlenmesi kapsamında, 5 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde ücretlerin bankalar kanalıyla ödenmesini 2016 yılında zorunlu hale getirdik.<br /> Kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında yapılan çalışmaların tatbikî henüz bitmiş değil.<br /> <br /> <br /> Kayıt dışı istihdam ülke olarak hepimizin sorunu ve sosyal güvenliğin sürdürülebilirliğini olumsuz etkilemekte, gelecek kuşakları da tehlikeye sokmaktadır. Bugün Türkiye’de iki kişi bir emekliyi finanse etmektedir. Bu da çalışan ve işveren üzerindeki yükleri git gide artırmaktadır. Kayıtlı çalışan sayısının artırılması sosyal güvenliğin sürdürülebilirliğine katkıda bulunacak, aynı zamanda güvencesiz yaşayan birçok insanın geleceğe güvenle bakmasını sağlayacaktır. Bu sorunla tek başına Sosyal Güvenlik Kurumunun mücadelesi yeterli değil, diğer kurumların, sivil toplum örgütleri başta olmak üzere ilgili tüm kesimlerin desteği büyük önem arz etmektedir.<br />